Het Instrumentendepot Leerorkest krijgt soms muziekinstrumenten binnen met een bijzondere geschiedenis. Dit is het verhaal van de tuba van H.C. Veldkamp (1899-1984), verteld door kleinzoon Bart Veldkamp.

In juni van dit jaar vond de actie Klassiek Geeft plaats. Op de laatste dag, een vrijdag, zond NPO Radio 4 de hele dag uit vanuit VondelCS, het paviljoen in het Vondelpark waar tegenwoordig een radiostudio is, en werden ter plaatse instrumenten ingezameld. In 2014 was er iets dergelijks, ik was toen te laat, een vriendin van mijn moeder gaf een piano weg. Maar dit keer kon ik doorzetten en de oude tuba van mijn grootvader, H.C. Veldkamp (1899-1984), doneren. Het instrument in zijn linnen hoes was nog een heel pakket op de bagagedrager van m’n fiets, vastgezet met ‘spinnen’ (snelbinders).

Het verhaal was dat opa H.C. op ‘elk’ blaasinstrument meteen los kon en erop kon spelen alsof hij nooit anders had gedaan. Ik weet de naam van opa’s voetbalvereniging – namelijk Old Forward – maar ik moet het Internet raadplegen om te gissen in welk muziekkorps hij speelde. Dat moet Excelsior of Concordia zijn geweest. We hebben het over de regio Frederiksoord, Drenthe, vóór de oorlog. Na de oorlog raak ik het spoor bijster.

Na opa’s pensioen was er nog sprake van dat er een (elektrisch) orgeltje of harmonium in huis zou komen; daarop kon hij blijkbaar ook spelen. Maar dit prachtige plan werd doorkruist door onze lieve grootmoeder, die een dergelijke bak niet in huis wilde hebben. Veto van oma. Vreesde zij het stof of de herrie? Op een modern instrument kun je spelen met een koptelefoon, dat argument werd zeker gehanteerd.

Na opa’s overlijden stond de tuba als een relikwie in mijn studeerkamer

Na opa’s overlijden stond de tuba als een relikwie in mijn studeerkamer. Ik heb hooguit eenmaal de zilverpoets gehanteerd. Op blaasinstrumenten kan ik niks, en op toetsen- en snaarinstrumenten heel weinig, dus ik heb de tuba nooit bespeeld. Maar als ik in Het Concertgebouw áchter de hoorns en het andere koper zit, vind ik vaak dat de mooiste noten uit dat blok komen.

VondelCS, voorzichtig haalde ik de tuba van de fiets. In een ruimte achter de studio liepen gastheren en gastvrouwen rond. Een deskundige op het gebied van koper (brass), een keurmeester, werd opgetrommeld om het instrument te testen. Hij verschoof wat buisjes en toeterde er meteen op los. Hoe lang had de tuba gezwegen? In elk geval sinds 1984, het jaar van opa’s overlijden. Maar de sonore klanken klonken feilloos. Kortom, de schenking werd in dank aanvaard. De keurmeester zei dat het een eufonium was. Dat moest ik even opzoeken: een tenortuba.

De keurmeester zei dat het een eufonium was. Dat moest ik even opzoeken: een tenortuba

In het laatste uur van de uitzending was ik weer thuis en luisterde naar de radio. De minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap kwam langs om te melden hoeveel geld er was opgehaald en hoeveel instrumenten er waren ingezameld. Maar eerst was er nog een heuglijk feit: ‘We hebben vandaag twee tuba’s ontvangen!’

De volgende dag, zaterdag, kijk ik naar de BBC: het jaarlijkse spektakel Trooping the Colour vindt plaats, ter ere van de officiële verjaardag van de Engelse koningin. Honderden militairen trekken aan de vorstin voorbij in de bekende rode jasjes en met de zwarte bontmutsen; anderen zitten in glimmend metaal en met bepluimde helmen te paard. Het is een indrukwekkende exercitie. Elk detail is vastgeklonken in deels onbegrijpelijke Britse traditie (zo wordt de hoogste officier aangeduid als Field Officer in Brigade Waiting). Er klinkt vrijwel permanent muziek, gespeeld door ongeveer vierhonderd (militaire) musici; onder hen paukenisten (lijken het) te paard. Zij bespelen kettledrums en rijden op een Drum Horse, een groot, zwaar, sterk en rustig paard. Commando’s worden brullend geschreeuwd: … ‘Slow … MARCH! … Quick … MARCH!‘

De website trooping-the-colour.co.uk meldt het volgende: This highly complex movement is called a ‘spin-wheel’, the details of which can be found in no drill book or manual of ceremonial. Its complexity defies description, and if the truth were known, many of the participants know not whither they go or, on arrival, how they got there… Zelfs de televisiekijker in zijn stoel wordt duizelig van deze spinnende manoeuvre…

A distant, ghostly scream, seemingly emanating from a euphonium to the north…

Maar dan wordt er nog iets moois uitgelegd over het rechttrekken van het spin-wheel: And as this spinning, roaring mass slowly gains equilibrium […] a distant, ghostly scream, seemingly emanating from a euphonium to the north, effects an about turn by the eastern half. And all is finished…

Een eufonium!

Die mooie laatste zinnen vertaal ik maar even: ‘… van veraf een spookachtig krijsen, naar het schijnt afkomstig van een eufonium in het noorden, waardoor de oostflank van het spinnende wiel rechtsomkeert maakt. En nu is het allemaal volbracht; nu is de cirkel rond…’

Ik ben trots op mijn opa.

B.S. Veldkamp