De basisscholen Samenspel en Wereldwijs in Amsterdam-Zuidoost waren de allereerste scholen met een Leerorkest.
Inmiddels zouden ze niet meer zonder willen. ‘Dit is zo’n enorme verrijking voor onze kinderen.’
Elke donderdag is het op beide scholen een kakofonie van geluiden; in bijna elke vrije ruimte wordt gemusiceerd door de kinderen van groep 5, 6, 7 en 8. Ze spelen viool, cello, contrabas, hoorn, trompet, harp, slagwerk, etc. De leerkrachten kijken er al lang niet meer vreemd van op. Deze muzieklessen, gegeven door professionele muziekdocenten, zijn een niet meer weg te denken onderdeel van het curriculum op beide scholen. ‘Natuurlijk geeft het wat geluidsoverlast en extra drukte in school’, zegt Paula Hoonhout, directeur van Wereldwijs. ‘Dus wil je een Leerorkest in je school laten slagen dan moet het team het omarmen.’ Maar de directeur weet inmiddels: wie eenmaal een concert heeft bijgewoond, is om. ‘Als je die trotse en geconcentreerde koppies van de kinderen ziet tijdens een uitvoering, daar wordt iedereen enthousiast van. Marijke van Amersfoort, directeur van Samenspel, knikt instemmend. ‘Dan smelt je.’
Ieder kind krijgt de kans
Beide scholen tellen nu samen vier Leerorkesten: één voor de groepen 5, één voor de groepen 6, één voor de groepen 7 en één voor de groepen 8. En ook basisschool Bijlmerdrie doet inmiddels mee. Van pioniers werden Hoonhout en Van Amersfoort enthousiaste Leerorkest-ambassadeurs. Van Amersfoort: ‘Het Leerorkest-motto dat ieder kind de kans moet krijgen een instrument te bespelen, onderschrijf ik van harte. Ook, of misschien wel juist, onze kinderen.’
Beide scholen hebben vooral leerlingen uit migrantengroepen. Voor hen is kennismaking met een muziekinstrument en klassieke muziek absoluut niet vanzelfsprekend, terwijl het net zo goed een onderdeel van hun cultuur is. De drempel naar de muziekschool is vaak hoog, weten beiden directeuren; het is onbekend, ver en er hangt een prijskaartje aan. Het Leerorkest brengt de muzieklessen naar de kinderen, op school, onder schooltijd. Een briljant idee, ook al vraagt het wel wat van de scholen qua organisatie, planning, ruimte en afstemming. Van Amersfoort: ‘Ik stop er veel tijd in, maar dat heb ik er graag voor over. Het is zo’n enorme verrijking voor de kinderen.’
‘Het motiveert enorm dat ze al heel snel, met elkaar, als orkest gaan oefenen,’ zegt Paula Hoonhout. ‘Al kan je nog maar een paar noten spelen, in een orkest klinkt het al snel heel mooi.’ Ook dat de kinderen les krijgen van professionele muziekdocenten werkt volgens haar heel motiverend. ‘Daar trekken ze zich enorm aan op.’ Bovendien werken de kinderen toe naar echte concerten. Inmiddels hebben de diverse Leerorkesten al op veel grote podia gespeeld, zoals het Amsterdamse Concertgebouw en de Beurs van Berlage, en voor beroemde mensen als oud-burgemeester Job Cohen en Koningin Maxima. Van Amersfoort: ‘Voor de kinderen, de ouders, en ook voor ons, zijn dat onvergetelijke ervaringen.’
Jezelf competent voelen en trots zijn
Maar ondanks dat het Leerorkest inmiddels grote bekendheid – en waardering – geniet tot ver buiten Amsterdam, moeten Samenspel en Wereldwijs hun deelname toch nog wel eens verantwoorden. De muzieklessen kosten immers tijd: een uur per week. Gaat dat niet ten koste van taal en rekenen? Er is veel – vooral buitenlands – onderzoek dat aantoont dat muziekonderwijs juist goed is voor de cognitieve vaardigheden van kinderen, zegt Paula Hoonhout. Maar beide schooldirecteuren hebben daar geen onderzoek voor nodig. Zij zíen en merken hoe goed het de kinderen doet.
‘Concentratie, doorzetten, tellen, afstemmen op de ander, samenwerken, nauwkeurigheid, contact maken.’ Ze kunnen zo een hele lijst van belangrijke vaardigheden opnoemen die door samen muziek maken, worden ontwikkeld. Maar de grootste kracht en meerwaarde van het Leerorkest zit voor hen niet eens daarin. Van Amersfoort: ‘Kijk eens naar die snoetjes als de ouders erbij zijn! Jezelf competent voelen en trots zijn. Dat staat bij mij met stip op nr.1. Dat gevoel en die ervaring gun je elk kind.’ Overigens horen beide scholen tot de top van Amsterdamse scholen die de meeste leerwinst boeken. Van Amersfoort: ‘Dat zou best eens door het Leerorkest kunnen komen.’
Voortraject vanaf groep 1
Leerorkest start in groep 5, maar Samenspel en Wereldwijs bieden ook een voortraject in de groepen 1 t/m 4. Ook daarvoor komen, om de week, professionele muziekdocenten in de klassen. Zij zingen met de kinderen, leren ze noten lezen geven algemene muzikale vorming. De leerkracht is hierbij aanwezig en geeft een week later zelf muziekles aan de hand van het geleerde. Zo is het scholing van de kinderen en (bij)scholing van de leerkracht in één. Dit wordt (deels) bekostigd door de gemeente Amsterdam. ‘Daar hebben wij geluk mee’, zegt Van Amersfoort, wiens school zich inmiddels profileert als Muziekprofielschool. ‘We bieden een doorgaande leerlijn, van de peuters tot en met groep 8, en talentontwikkeling in de Brede School’. Na schooltijd is er het Klein Leerorkest, het naschoolse Leerorkest (Wijktalentorkest) voor kinderen die meer willen én meer kunnen.
Het Leerorkest-concept is vormgegeven door een voortdurende wisselwerking tussen Stichting Leerorkest en de scholen zelf, als actieve partners en mede-ontwikkelaars van de lesprogramma’s.